Epilogue : จากเมืองแก้วสู่มาตุภูมิ

ทรงสนพระทัยและทรงมีความรู้ด้านธรรมชาติวิทยาและอนุกรมวิธาน
ในระดับสูง คือทรงเข้าใจถึงหลักและวิธีในการศึกษาค้นคว้าทางธรรมชาติวิทยา
อย่างเป็นระบบ ทรงสามารถจัดเก็บตัวอย่างสิ่งมีชีวิตด้วยวิธีที่ได้มาตรฐาน
ทรงจัดส่งไปประทานแหล่งค้นคว้าวิจัยระดับนานาชาติ

เป็นไปได้หรือไม่ว่า พื้นฐานความสนพระทัยนี้
เริ่มก่อรูปขึ้นตั้งแต่ทรงศึกษาเรียนรู้สิ่งต่าง ๆ เมื่อทรงพระเยาว์

พระปรีชาด้านศิลปะเป็นที่ประจักษ์ยอมรับแพร่หลายในสังคม
กระทั่งสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ “สมเด็จครู”
ผู้มีพระปรีชาเป็นเลิศในศิลปกรรมทั้งปวงยังทรงเชื่อถือ
ทั้งทรงเคยสร้างผลงานขนาดใหญ่ระดับจิตรกรรมฝาผนัง
ในแนวทางศิลปะที่แตกต่างไปจากจิตรกรรมไทยประเพณีทั่วไป

เป็นไปได้หรือไม่ว่า พระปรีชานี้ เป็นส่วนผสมระหว่าง
พื้นฐานความสนพระทัยตั้งแต่เมื่อทรงพระเยาว์
กับพระประสบการณ์ทางศิลปะที่ทรงสั่งสมมายาวนาน
จากหลายดินแดนในยุโรปที่ทรงสัมผัส

ทรงริเริ่มให้มีแผนกการฌาปนกิจสงเคราะห์
แห่งราชนาวีสยามขึ้นในราชนาวิกสภา
ตั้งแต่พุทธศักราช 2465 เพื่อให้กำลังพลทหารเรือผู้ล่วงลับ
ได้มีพิธีศพที่สมกับเกียรติยศ
ของผู้ได้ชื่อว่าเป็นสมาชิกแห่งราชนาวี
ผู้ทำหน้าที่ปกป้องพระราชอาณาจักรจากภัยคุกคามทางทะเล

เป็นไปได้หรือไม่ว่า พระดำริที่จะทรงสร้างเกียรติแก่วิชาชีพทหารเรือ
อาจฝังลึกอยู่ในพระหฤทัยจากครั้งทรงศึกษาในสถาบันอันงดงาม
อดีตโรงพยาบาลและสถานพักฟื้นตอบแทนชาวราชนาวีอังกฤษ
ผู้ผ่านศึกเพื่อประเทศชาติ

ทรงสนพระทัยอย่างยิ่งในการเกษตรเพาะปลูกและพืชพันธุ์นานาชนิด
เป็นที่ประจักษ์แก่บุคคลรอบข้างในหลายโอกาส
แม้แต่บริเวณหาดทรายรี อันเป็นที่สุดแห่งพระชนม์ชีพ
ก็เป็นสถานที่ที่ทรงหมายพระทัยจะทรงใช้ทำสวน
โดยจะดำรงพระองค์อย่างเกษตรกรสามัญ

เป็นไปได้หรือไม่ว่า ช่วงเวลานานปีในชนบทอังกฤษ
ตั้งแต่ระหว่างทรงศึกษาวิชาพื้นฐาน
ได้หล่อหลอมความใฝ่พระทัยในธรรมชาติและความเขียวขจี

ทรงมีพระจริยาวัตรทรงปฏิบัติต่อบรรดาทหารเรืออย่างใกล้ชิด
ทรงฝึกสอนถ่ายทอดวิชาความรู้ด้วยพระองค์เอง
ตั้งแต่นักเรียนนายเรือไปจนถึงพลทหาร
ทั้งทรงเผชิญการงานหรือความเหนื่อยยาก
ร่วมกับทหารผู้อื่นอย่างเท่าเทียม

เป็นไปได้หรือไม่ว่า การทรงฝึกหัดศึกษาในเรือรบของราชนาวีอังกฤษ
ยาวนานกว่า 1 ปี 6 เดือน ได้ปลูกฝังพระอุปนิสัย
ในการดำรงพระองค์เคียงบ่าเคียงไหล่กับเพื่อนทหาร
โดยไม่มีพระอิสริยยศมากั้นขวาง

ทรงโปรดการประลองประชันความสามารถแขนงต่าง ๆ อย่างกว้างขวาง
ทั้งทรงอุ้มชูฝึกฝนผู้มีความสามารถ เพื่อให้เข้าสู่เวทีประลอง
โดยทรงยึดถือการประชันความสามารถอย่างบริสุทธิ์ยุติธรรมเป็นหลักสำคัญ
ตั้งแต่การประชันความสามารถทางดนตรีจนถึงการประชันศิลปะการต่อสู้

เป็นไปได้หรือไม่ว่า นี่เป็นผลสืบเนื่องจากการทรงเจริญพระชันษาขึ้น
ในวัฒนธรรมการแข่งขันอย่าง Fair Play
ตามลักษณะการฝึกฝนเยาวชนแบบชาวอังกฤษ